مـجـتـمـــع کســب و کــار راد

سرفصل هاي حسابداري جهت ارائه

قسمت دوم

گردآورنده: دکتر ابراهيم صنعت پور

معادله اساسی حسابداری یا معادله ترازنامه  : مبنای معادله حسابداری دوطرفه است، که به قرار ذیل بیان می‌شود:

Assets = Liabilities + Capital

دارایی = بدهی + سرمایه

هر بنگاهی اموال، منابع مالی و مطالباتی دارد که دارایی نامیده می‌شود. این دارایی‌ها از حقوق صاحبان سهام بنگاه و بستانکاران آن تأمین می‌شود. بنگاه در مقابل سهام‌داران و اشخاص دیگر تعهداتی دارد، که بدهی نامیده می‌شود و باید از محل دارایی‌های بنگاه پرداخت شود. مازاد دارایی بر بدهی یک بنگاه حق مالی سهامداران بنگاه بر دارایی‌های آن است، که سرمایه نامیده می‌شود.

این معادله نشان می‌دهد که در مقابل یک ریال یک بنگاه حق مالی وجود دارد و این حق به بستانکاران یا سهام‌داران تعلق دارد.

به بیان ساده، این معادله مبین آن است که جمع کل دارایی‌ها، مساوی با جمع کل بدهی‌ها بعلاوه ارزش خالص (مالکیت) است.

ثبت رویدادهای مالی در مدارک و دفاتر حسابداری
اسناد و مدارک مثبته:
به اسناد و مدارکی که دلالت بر وقوع یک معامله یا رویداد مالی مشخص دارد، «اسناد مثبته» گفته می شود. مانند فاکتور فروش، رسید بانکی، قبض آب و برق و ……
سند حسابداری:
برگه ای است که اطلاعات مربوط به یک یا چند رویداد مالی قبل از ثبت در دفاتر حسابداری، در آن نوشته می شود و سپس بر اساس اطلاعات مندرج در سند حسابداری دفاتر حسابداری تنظیم می گردد.
دفاتر حسابداری:
کلیه رویدادها در دفاتر حسابداری ثبت می شوند. دفاتر حسابداری را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
گروه اول، دفاتر رسمی یا قانونی، شامل دفتر روزنامه عمومی و دفتر کل می باشد و گروه دوم، دفاتر غیر رسمی یا کمکی، که شامل دفاتر تأمین و سایر دفاتر مورد نیاز حسابداران می گردد.
۱-  دفتر روزنامه عمومی:

 دفتری است که کلیه معاملات و رویدادهای مالی یک واحد اقتصادی روزانه به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می شوند.

2- دفتر کل:
عبارت است از مجموعه حساب هایی که برای ثبت و خلاصه کردن اطلاعات مربوط به رویدادهای مالی یک واحد اقتصادی استفاده می شود. نوشتن دفتر کل بعد از رویدادهای مالی در دفتر روزنامه انجام می گیرد.
برای ثبت رویدادهای مالی در دفتر کل ابتدا رویداد مالی ثبت شده در دفتر روزنامه مشخص و سپس مراحل انتقال به ترتیب زیر انجام می شود:
۱- پیدا کردن صفحه حسابی که در دفتر روزنامه بدهکار شده است.
۲- نوشتن شماره رویداد مالی (شماره روزنامه) در ستون مربوطه در حساب دفتر کل
۳- ثبت تاریخ رویداد مالی در ستون تاریخ
۴- درج مبلغ بدهکار در ستون بدهکار
۵- نوشتن شرح مختصری از رویداد مالی در ستون شرح
۶- نوشتن شماره صفحه دفتر روزنامه در ستون عطف حساب
۷- درج شماره صفحه ای از دفتر کل که ردیف بدهکار رویداد مالی در آن نوشته شده، در ستون عطف دفتر روزنامه
۸- محاسبه و نوشتن مانده حساب در ستون مربوط
۹- تعیین نوع مانده حساب در ستون تشخیص با نوشتن کلمه «بد» به جای بدهکار یا «بس» به جای بستانکار نمونه ای از انتقال رویداد مالی

3- دفتر معین:
حساب های معین، مجموعه حساب های کمکی یا مکمل برخی از حساب های دفتر کل هستند.

درآمد و هزینه:
درآمد:

مبالغی که بابت ارائه خدمات به مشتریان، دریافت شده و یا در آینده دریافت خواهد شد «درآمد» نام دارد. درآمد موجب افزایش سرمایه و به هنگام افزایش بستانکار می گردد و مانده این حساب بستانکار خواهد شد.

هزینه :

مخارجي که يک مؤسسه براي ارائه خدمات به مشتريان و کسب درآمد متحمل مي شود هزينه نام دارد. هزينه موجب کاهش سرمايه مي گردد.  

گزارشهای مالی وصورتهای مالی اساسی

صورت های مالی چیست؟

نتیجه فعالیت یک شرکت در یک دوره زمانی خاص در گزارش هایی ارائه می شود که به آنها “صورت های مالی” گفته می شود. این گزارش ها دارای چهارچوب و شکل خاصی می باشند که برای تهیه آن ها باید اصول حسابداری و استانداردهای مربوطه رعایت شود تا دقیق ترین و جامع ترین گزارشات درباره وضعیت و فعالیت شرکت ارائه گردد.

صورتهای مالی اساسی کدامند؟

مهمترین صورت های مالی که به آن ها “صورت های مالی اساسی” نیز گفته می شود عبارتند از:

1. ترازنامه
2. صورت سود و زیان
3. صورت سود و زیان جامع
4. صورت جریان وجوه نقد

۱- ترازنامه:

ترازنامه یا بیلان وضعیت مالی یک شرکت یا شخص را در یک زمان مشخص نشان می‌دهد. در بخش های مختلف ترازنامه سه گروه دارایی، بدهی و سرمایه مشخص می‌گردد. ترازنامه به زبان ساده مشخص می‌نماید که یک موسسه چه میزان دارایی، بدهی و سرمایه دارد. 

۲- صورت سود و زیان:

صورت سود و زیان، نتیجه فعالیت یک شرکت را با نمایش میزان درآمد و هزینه و سود یا زیان هر شرکت در یک دوره مشخص زمانی نمایش می دهد.

گزارش سود و زیان به دو روش یک و دو مرحله ای تهیه می شود. در روش تک مرحله ای ابتدا کلیه درآمد ها و در ادامه کلیه هزینه ها در زیر آنها آورده می شود و در نهایت از تفاضل آنها، سود یا زیان قبل از کسر مالیات نمایش داده می شود. در روش دو مرحله ای، ابتدا درآمدهای عملیاتی و سپس هزینه های عملیاتی در زیر آن ها آورده می شود سپس از تفاضل این دو سود یا زیان ناویژه به دست می آید. در مرحله بعد درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه های غیر عملیاتی آورده می شود که نتیجه تفاضل این مرحله و مرحله قبل به سود و زیان قبل از کسر مالیات می رسیم.

۳- صورت سود و زیان جامع:

گزارشی که کلیه تغیرات افزایشی یا کاهشی ناشی از درآمد ها یا هزینه ها اعم از تحقق یافته و یا تحقق نیافته را طی دوره مالی رانشان دهد صورت سود و زیان جامع نامیده می شود.

  صورت سود و زیان جامع باید موارد زیر را به ترتیب نشان دهد :

           الف – سود یا زیان خالص دوره طبق صورت سود و زیان

           ب – سایر درآمدها و هزینه های شناسایی شده به تفکیک

نمونه هایی از این قبیل درآمدها و هزینه ها عبارتند از :

• درآمدها و هزینه های ناشی از تجدید ارزیابی داراییهای ثابت مشهود
• مبلغ تجدید ارزیابی سرمایه گذاریها که تحت عنوان دارایی غیرجاری طبقه بندی می شوند.
• تمامی تفاوتهای تسعیر ارز حاصله
• درآمدها و هزینه هایی که طبق استانداردهای حسابداری و به استناد قوانین مستقیما در حقوق صاحبان سرمایه منظور می گردد.

۴- صورت جریان وجوه نقد:

صورت جریان وجوه نقد گزارشی است که تغییرات در وجه نقد موسسه یا شرکت را که ناشی از فعالیت های عملیاتی، سرمایه گذاری و تامین مالی در یک دوره زمانی است نمایش می دهد.

فعالیتهای عملیاتی به فعالیتهای اصلی درآمد شرکت مرتبط است. عموما جریان های نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی اثرات نقدی مبادلات و رویدادهای اقتصادی هستند که در تعیین سود عملیاتی لحاظ می شوند.

فعالیتهای سرمایه گذاری شامل اعطای وام و وصولی های اقساط آن ، خرید و فروش دارائیهای ثابتی که انتظار میرود سالها برای شرکت درآمد کسب نمایند و خرید و فروش اوراق بهادار می باشد.

فعالیتهای تامین مالی نیز شامل استقراض وجه نقد از اعتبار دهندگان و باز پرداخت مبالغ استقراض شده و دریافت منابع از مالکان و بازگشت سرمایه گذاری آنها می باشد.

طبق تعریف سیستم اطلاعاتی حسابداری یکی از عملکرد های این سیستم تولید و ارایه گزارش های مالی و تفسیر نتایج حاصل از آنهاست.که نتایج تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اساسی یکی از خروجی های سیستم اطلاعاتی حسابداری است.

در چند سال اخیر با رشد توسعه بنگاه های اقتصادی و رقابت پذیرشدن فعالیت های اقتصادی و نیز نیاز مدیران به اطلاعات مالی با ارزش و قابل استفاده برای تصمیم گیری تولید و ارایه اطلاعات مالی بیش از پیش اهمیت خود را نمایان ساخته است.

هم اکنون هر حسابداری که دارای مهارت تولید و ارایه گزارشهای مالی و تفسیر آنهاست ، به مراتب نسبت به سایر حسابداران فاقد این مهارت از نظر شغلی و کسب درآمد و امنیت شغلی از وضعیت بهتری برخوردار است .

یکی از گزارشهای مالی استاندارد که از سیستم اطلاعاتی حسابداری استخراج می شود، صورتهای مالی اساسی است که شامل ترازنامه، صورت سود وزیان، صورت سود وزیان جامع، صورت جریان وجوه نقد و یادداشت های توضیحی است .

تهیه و تولیدو تفسیر و ارایه صورتهای مالی اساسی نیازمند دانش ، مهارت و تجربه است که متاسفانه عده کثیری از حسابداران از داشتن این مهارت بهره ای ندارند علی الرغم اینکه در دانشگاه واحدهای درسی به این منظور ایجاد شده و فارغ التحصیلان دانشگاهی آن را گذرانده اند.

برای تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اساسی هر حسابداری علاوه بر دارابودن دانش حسابداری از جمله استانداردهای حسابداری ،باید نسبتا از دانش ریاضی ، مهارت استفاده ار نرم افزار Excel و بینش حسابداری برخوردار باشد. مهارت تهیه، تفسیر و ارایه صورتهای مالی اساسی از مهارتهای سطح بالا و از باکیفیت ترین واثر بخش ترین مهارت های حسابداری است. 

در این مطلب سعی شده است مراحل بعد از تولید صورتهای مالی اساسی که همانا تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اساسی است، به طور خلاصه توضیح داده شود، چنانچه حسابداران همین قدر در مورد مراحل تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اساسی بدانند و آنرا به اجرا درآورند کمک بزرگی در ارایه اطلاعات مالی با ارزش به مدیران شرکتها کرده اند.

تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اساسی :

تجزیه وتحلیل صورتهای مالی فرایندی است که میزان انعکاس واقعیت های اقتصادی توسط ارقام حسابداری شرکت را ارزیابی می کند. 

از جمله کارکردهای تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اساسی را می توان : ارزیابی ریسک و کیفیت عایدات شرکت ، برآورد قدرت سودآوری ،انجام تعدبلات لازم برای صورتهای مالی در جهت انعکاس بهتر واقعیت های اقتصادی و کمک به تجزیه وتحلیل مالی را برشمرد. 

تکنیک های تجزیه وتحلیل صورتهای مالی یا همان نسبت های مالی برای تحلیلگر حکم کارکرد جعبه ابزار را دارد.

از دلایل مهم انجام تجزیه و تحلیل صورتهای مالی ، تولید اطلاعات با ارزش برای تسهیل اخذ تصمیات اقتصادی است. 

مراحل تجزیه و تحلیل صورتهای مالی اساسی :

۱. بیان اهداف و زمینه 

۲.گردآوری اطلاعات

۳.پردازش اطلاعات 

۴.تجزیه وتحلیل و تفسیر اطلاعات 

۵.گزارش نتایج و پیشنهادها

۶.به روز کردن تجزیه و تحلیل ها

تجزیه و تحلیل صورتهای مالی بعنوان :

۱- یک شیوه و ابزار برای ارزیابی مطرح است .

۲- مورد نیاز برنامه ریزی و تصمیم گیری مدیران و سایر استفاده کنندگان صورتهای مالی است.

۳- هدفمند ، سیستماتیک به اجرا درمی آید.

۴- برای پیش بینی آینده با استفاده از اطلاعات گذشته دردسترس،مورد استفاده قرار می گیرد.

منابع تحلیل گری مالی

۱- اطلاعات مالی ( صورتهای مالی اساسی)

۲- اطلاعات کمی غیر مالی ، آمار تولید

۳- اطلاعات کیفی ، گزارش حسابرسی ( مستقل و داخلی ) گزارش هیئت مدیره ، گزارش مدیریت

۴- اطلاعات اظهارنظر گروه ها، شامل اظهارنامه

اهداف تجزیه و تحلیل صورتهای مالی

۱- تامین اطلاعات موردنیاز مدیران جهت ( برنامه ریزی ، تصمیم گیری و سرمایه گذاری )

۲- به عنوان یک معیار، ابزار برای تجزیه و تحلیل وضعیت مالی،عملکرد مالی مورد استفاده قرار می گیرد.

۳- برای مدیریت سبدسهام( پرتفوی )از تحلیل ها استفاده شود.

۴- به عنوان یک ابزار برای ارزیابی عملکرد مدیران مورد استفاده قرار می گیرد.

۵- ابزاری برای سنجش سودآوری ، کارایی ، اثر بخشی در یک واحد انتفاعی است.

سه مورد از روش های تجزیه وتحلیل صورتهای مالی اساسی

۱- روش تجزیه وتحلیل با استفاده از نسبتهای مالی

نسبت نقدینگی ، نسبت فعالیت ، نسبت اهرمی ، نسبت سودآوری

۲- تجزیه و تحلیل افقی

۳- تجزیه و تحلیل عمودی

نسبت نقدینگی : 

نسبت نقدینگی امکان ارزیابی و سنجش سرعت پرداخت تعهدات کوتاه مدت بنگاه اقتصادی از محل دارایی های جاری را فراهم می کند.

۱- نسبت جاری  :        بدهیهای جاری /جمع دارائیهای جاری             

۲- نسبت آنی : بدهی جاری/جمع دارائیهای جاری منهای موجودی کالا و سفارشات 

۳- نسبت وجه نقد : جمع بدهی های جاری  /جمع موجودی نقد ،اوراق مشارکت و سپرده ها 

۴- سرمایه در گردش :                    جمع بدهی های جاری – بدهی جاری

نسبت فعالیت ( کارایی):

از این نسبت برای ارزیابی توانایی و قدرت دارایی های شرکت در جهت پیشبرد فروش استفاده می شود .

۱- نسبت گردش دارایی :                    کل داراییها / فروش خالص                                           
۲- گردش دارایی جاری :                جمع دارائیهای جاری/فروش خالص                                                  
۳-گردش دارایی غیر جاری :          جمع دارائیهای غیرجاری /فروش خالص
۴-گردش دارایی ثابت :            جمع دارایی ثابت مشهود و نامشهود/فروش خالص
نسبت اهرمی ( بافت مالی یا ساختار مالی):

نتایج این نسبت امکان ارزیابی و سنجش سرعت پرداخت تعهدات از محل حقوق صاحبان سهام و کل دارایی ها را فراهم می کند .

1-  نسبت کل بدهی :      کل دارائیها/ کل بدهی وکل حقوق صاحبان سهام/ کل بدهی              
۲-  نسبت بدهی جاری :                          کل دارائیها/ کل بدهی جاری وکل حقوق صاحبان سهام/ کل بدهی جاری     

3- نسبت بدهی غیر جاری :  کل دارائیها/ کل بدهی غیر جاری وکل حقوق صاحبان سهام/ کل بدهی غیرجاری       
4-  نسبت پوشش هزینه بهره                             هزینه مالی و بانکی ( بهره) / سود عملیاتی           
نسبت سود آوری :

از این نسبت برای ارزیابی و سنجش بازدهی فروش ، بازدهی دارایی ها و بازدهی سودآوری واحد انتفاعی استفاده می شود و این نسبت رابطه بین فروش ، سود و دارایی ها را مورد سنجش و ارزیابی قرار می دهد .

مهم ترین نسبتهای آن عبارتند از :

۱- نسبت سود ناخالص :                         فروش /سود ناخالص
۲- نسبت سود عملیاتی :                       فروش / سود عملیاتی
۳- نسبت سود خالص به فروش :    فروش /سود خالص    حاشیه فروش یا بازده فروش
۴- بازده دارایی ها :                     کل دارایی ها/  سود خالص
۵- بازده حقوق صاحبان سهام :                حقوق صاحبان سهام / سود خالص
 

www.radbusiness.ir